Quãng đường xa nhất

Hồng Phúc

Tinh thần công bố thông tin và minh bạch của doanh nghiệp niêm yết phụ thuộc nhiều vào kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Ảnh: TUỆ DOANH

(TBKTSG) – Có người nói ở Việt Nam khoảng cách xa nhất không phải từ ải Nam Quan đến mũi Cà Mau mà là từ cái miệng đến cái tay. Tính minh bạch của doanh nghiệp niêm yết và mong đợi của cổ đông cũng xa nhau như vậy.

Nhiều thủ thuật né minh bạch

Dùng cách ví von này khi tham gia Diễn đàn Quản trị công ty 2014 do Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) tổ chức mới đây ở Đà Nẵng, ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), muốn nói rằng các quy định về quản trị công ty, minh bạch thông tin ở ta không thiếu. Các văn bản hướng dẫn, đưa ra những nguyên tắc để doanh nghiệp tuân thủ còn chi tiết và đầy đủ hơn so với nhiều nước, nhưng văn hóa về quản trị công ty còn “được chăng hay chớ”.

Trong khi nhà đầu tư luôn khát thông tin thường xuyên về doanh nghiệp mà mình đang sở hữu một phần, thị trường bao giờ cũng có cảm giác doanh nghiệp công khai, giải trình không đủ. Nhiều doanh nghiệp vẫn còn tìm các thủ thuật để hạn chế quyền của cổ đông.

Một người từng trải qua nhiều vai trò quản lý ở khu vực doanh nghiệp nhà nước, tham gia điều hành nhiều công ty cổ phần thuộc Bộ Tài chính, bên lề diễn đàn kể rằng mới đây thôi, giữa TPHCM, ông từng chứng kiến trong cuộc bỏ phiếu tại cuộc họp đại hội đồng cổ đông, những người thuộc nhóm cổ đông cũ tranh thủ giờ giải lao cho người tuồn bớt phiếu đã được bầu trong hòm phiếu để xé đi (nhằm thay đổi kết quả cuộc họp). Ở cuộc họp đại hội đồng cổ đông khác, nhóm cổ đông cũ cố tình kéo dài cuộc họp từ 9 giờ sáng hôm nay tới 2 giờ khuya hôm sau để qua ngày, nghị quyết không còn giá trị.

Rồi chuyện đại hội đồng cổ đông đang họp ở một thành phố phía Bắc thì có nhóm người xông vào cướp thùng phiếu chạy mất, hay đang họp đến nội dung quan trọng thì có người cúp cầu dao điện… Thậm chí, có những nhóm người chuyên được thuê để đi gây rối ở cuộc họp đại hội đồng cổ đông, đặc biệt ở các doanh nghiệp nhà nước mới cổ phần hóa mà nhóm cổ đông cũ sợ mất ghế, mất quyền lợi nên không muốn có thêm những người mới vào tham gia điều hành công ty, dù công ty xập xệ lắm rồi…

Ở các mùa họp đại hội đồng cổ đông, chuyện thường thấy là cổ đông cứ bức xúc: vì sao tiền lương thu nhập lãnh đạo không tương xứng với kết quả kinh doanh, vì sao kết quả kinh doanh tệ hại, vì sao cổ tức không công bố, không trả… Rồi đại diện doanh nghiệp và cổ đông sa đà vào cãi nhau về việc thông báo tôi gửi anh hiệu lực tính từ ngày theo dấu bưu điện hay từ ngày ghi trên văn bản; hay không cho cổ đông vào họp vì văn bản của anh ủy quyền cho người đi tham dự cuộc họp không có dấu treo của tôi nên không cho anh vào… Đã có rất nhiều khiếu nại gửi về cơ quan quản lý về việc doanh nghiệp không tôn trọng cổ đông.

“Nhà đầu tư như đi trên bãi mìn”

Một vị lãnh đạo công ty kiểm toán nước ngoài cho biết, khi làm việc với nhiều doanh nghiệp ông nhận thấy lãnh đạo công ty có rất nhiều “bài vở” về quản trị công ty chuyên nghiệp, về kiến thức kinh doanh mới… nhưng không có người làm việc đó trong bộ máy và triển khai trong thực tiễn. Đó cũng là một phần của thực trạng văn hóa kinh doanh hiện nay. Nhiều doanh nhân nói vui với nhau, đó là văn hóa talk only, no action (chỉ nói, không làm).

Việc công bố thông tin của doanh nghiệp với thị trường và cổ đông được nêu ra hơn năm năm qua tại Việt Nam, bằng các quy định theo nguyên tắc về quản trị công ty của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) với các công ty niêm yết nhưng các doanh nghiệp hiện vẫn chỉ thực hiện cầm chừng ở mức theo yêu cầu tối thiểu của quy định chứ chưa xuất phát từ nhu cầu nội tại nhằm tạo giá trị cho chính mình. “Chỉ tính riêng nhóm công ty niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán vốn có chất lượng tương đối cao so với 600.000 doanh nghiệp Việt Nam đang hoạt động thì dường như minh bạch chưa phải nhu cầu tự thân lớn của họ”, ông Đậu Anh Tuấn nói.

Bà Nguyễn Thu Hiền, chuyên gia tư vấn đánh giá quản trị công ty, nói rằng khảo sát của họ cho thấy tinh thần công bố thông tin và minh bạch của doanh nghiệp niêm yết phụ thuộc nhiều vào kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh. Điều này có nghĩa rằng, tính tự nguyện công bố thông tin của doanh nghiệp còn thấp và đa số e ngại tiết lộ tình hình kinh doanh không thuận lợi của mình.

Tâm lý thủ thế “tốt đẹp phô ra xấu xa đậy lại” đó tác động trực tiếp đến cổ đông, khiến nhà đầu tư chứng khoán như đang đi trên bãi mìn. “Thị trường càng hoàn hảo, thông tin càng minh bạch thì càng triệt tiêu hiện tượng làm giá và “đoàn cá mập”. Tôi biết có trường hợp đoàn cá mập định chơi công ty nhưng chùn tay vì mức độ đại chúng của công ty đó quá cao và quản trị minh bạch”, Chủ tịch Hội đồng tư vấn quản trị công ty của HNX, bà Vũ Thị Kim Liên, nói.

Bà Hiền đặt vấn đề: khoảng cách hiện tại giữa mức độ minh bạch của doanh nghiệp so với yêu cầu của cơ quan quản lý, so với yêu cầu của nhà đầu tư còn rất lớn. Ban lãnh đạo công ty là người làm thuê, không dại gì họ công bố thông tin bất lợi khi họ làm giám đốc vì ngay lập tức nó tác động xấu đến giá cổ phiếu. Bên kia là cổ đông muốn biết sự thật nhưng bị động. Trong một số trường hợp doanh nghiệp có sự đồng lõa của kiểm toán. Các doanh nghiệp vẫn nói với nhau, thật thà thẳng thắn thì thua thiệt, liệu thể chế của mình có thay đổi được quan điểm đó hay không?